ROZWÓD - jak przeżywa tę sytuację dziecko?

To wy - mama i tata - jesteście odpowiedzialni za to, jak dziecko przeżyje wasze rozstanie. Zróbcie wszystko, aby podczas tego trudnego doświadczenia nie czuło się odrzucone. Pod względem siły przeżywania i stresu, psychologowie porównują odczucia związane z rozstaniem i odejściem partnera do żałoby po śmierci kogoś bliskiego. Jakże więc obciążające emocjonalnie musi być takie zdarzenie dla dzieci.

Komitet Ochrony Praw Dziecka przygotował poradnik, jak radzić sobie w sytuacji rozstania i jak sprawić, by dziecko wyszło z tej sytuacji obronną ręką. Korzystając więc z tych cennych wskazówek, skoncentrujmy się na maluchach. Jak dzieci przeżywają rozstanie rodziców?

Pamiętaj, że rozwód czy rozstanie w nieformalnym związku to ogromna zmiana, ale wcale nie musi być tak, że to zmiana na gorsze. Musisz uświadomić sobie (twój partner oczywiście także), że to od was, jako rodziców zależy, jak przez tę zmianę przeprowadzicie Wasze dzieci. Co najbardziej tak naprawdę szkodzi dzieciom? Sytuacja, w której rodzice zamiast skupić się na dziecku, skupiają się wyłącznie na sobie i własnych emocjach oraz pomijają potrzeby swojego dziecka w tym trudnym dla niego czasie.

Od czego zależy reakcja dziecka na rozstanie rodziców?

Reakcja na rozstanie rodziców zależy od wieku dziecka, od tego czy jest jedynakiem czy ma rodzeństwo oraz od sposobu rozstania, a także atmosfery w domu.

Według psychologów, rozstanie rodziców jest najbardziej dotkliwe dla dzieci między siódmym a szesnastym rokiem życia. Natomiast jeśli rozstaniu towarzyszy silny konflikt między rodzicami, wówczas i młodsze dzieci, poniżej siódmego roku życia, także bardzo boleśnie przeżywają ten czas. Nie bez znaczenia jest fakt, w jakieś atmosferze przebiega rozstanie. Negatywny wpływ na psychikę dziecka mają głośne kłótnie, wzajemne oskarżenia i wciąganie dziecka w rozgrywki między partnerami. Oczywiście lżej jest dziecku, gdy ma oparcie w rodzeństwie. Jedynacy najboleśniej przeżywają rozstanie rodziców.

psychologia

Nie kocham swojego dziecka! Dlaczego matki mają taki problem?

Jakie są typowe reakcje dzieci na rozwód? 

Niemowlę (0-3 lat) traci poczucie bezpieczeństwa. Nawet kilkumiesięczny osesek bardzo silnie reaguje na wszelkie napięcia i konflikty rodzinne. Ciągłość i stałość opieki zapewniana dotychczas przez rodziców była dla malca jego status quo. Najdrobniejsze zaburzenie tego rytmu może wywołać u niego zmianę nastroju, płaczliwość, kłopoty ze spokojnym snem, brak apetytu i smutek. Zawsze spokojne dziecko, w okresie rozstania może stać się zalęknione i reagować histerią choćby nawet na krótkie rozstanie z którymś z rodziców.

Co możesz zrobić jako mama? Bądź przy maluszku. Skup się na nim jeszcze bardziej niż dotąd. Reaguj na jego płacz, upadki, sygnały o lęku. Dużo przytulaj.

Przedszkolak (3-6 lat) to dziecko, które rozumie doskonale, co się wokół niego dzieje. Samo podejmuje się oceny sytuacji. Szuka winnych rozstania. Obwinia rodziców, niekiedy rodzeństwo, ale najczęściej siebie. Będzie zadawać pytania: Czy mama i tatuś rozstają się, bo byłem niegrzeczny/byłam niegrzeczna? U przedszkolaka w wyniku rozstania rodziców mogą także pojawić się wzmożone lęki – przed rozstaniem z rodzicem choćby na chwilę, przed samodzielnym zasypianiem. Częstą reakcją na rozwód rodziców jest odreagowywanie napięcia poprzez agresję. Rozdrażnienie, impulsywność, bicie kolegów w przedszkolu, rodzeństwa, rzucanie się w złości z pięściami na rodziców. Inną konsekwencją przeżywania trudnych chwil rozstania rodziców może być cofnięcie się dziecka do wcześniejszych etapów rozwoju – moczenie się w nocy, niechęć do samodzielnego mycia się, ubierania czy jedzenia. Malec może mieć też trudności z koncentracją i zapamiętywaniem.

Co możesz zrobić jako mama? Przytulaj swoje dziecko, zapewniaj o swojej miłości i opiece. Zarówno Ty, jak i ojciec dziecka musicie zapewniać je o tym, że rozstając się, nie opuszczacie go i będziecie przy nim zawsze, gdy będzie tego potrzebował. Dziecko w wieku przedszkolnym jest bardzo mądre i dojrzałe. Pewne rzeczy możesz mu śmiało wytłumaczyć. Dziecięcym językiem, łagodnie wyjaśnij, co oznaczają zmiany, jakie zachodzą w waszej rodzinie i np. wyjaśnij, gdzie będzie mieszkał teraz drugi rodzic, jak często i gdzie będziecie się spotykać.

fot. istock.com

Dziecko w wieku szkolnym (7-12 lat), kiedy ich rodzice się rozstają, szuka azylu i schronienia poza domem. Woli dłużej zostawać po zajęciach w świetlicy, uciekać tak często jak to możliwe do domów kolegów i koleżanek pod pretekstem wspólnej zabawy, nauki czy zjedzenia obiadu.

Niestety, w czasie, gdy rodzina rozpada się, u dziecka w wieku szkolnym pojawiają się problemy z nauką, posłuszeństwem, dyscypliną, dzieci te wycofują się i zamykają w sobie. Dziecko takie czuje gniew, a agresję kieruje w stronę rodzica, którego wybiera jako winowajcę rozstania. Zazwyczaj sprzymierza się z rodzicem opuszczonym lub bardziej poszkodowanym. Tak duże już dziecko może też wstydzić się przed rówieśnikami tego, co dzieje się u niego w domu. Gniew i rozgoryczenie to bardzo typowe uczucia towarzyszące dziecku rozwodzących się rodziców. Jednocześnie agresywne zachowania wystawiają cierpliwość rodziców na próbę. Nie dziw się zachowaniu swojego dziecka – ono w taki sposób komunikuje swoje uczucia – nie potrafi robić tego inaczej. 

Co możesz zrobić jako mama? Zapewniaj dziecko, że w żaden sposób nie ponosi odpowiedzialności za to, co się dzieje w Waszej rodzinie. Musi mieć pewność, że jest owocem miłości rodziców, jest ukochanym, upragnionym dzieckiem, o które będziecie się zawsze troszczyć.

Jak jeszcze możesz pomóc dziecku (zarówno ty jako mama, jak i twój partner) w łagodnym przeżyciu waszego rozstania?

W zależności od wieku dziecka, dobierając sposób rozmowy do jego potrzeb, emocji, wrażliwości i stopnia zrozumienia sytuacji, porozmawiajcie z dzieckiem o rozstaniu. Przełamcie się i dla dobra dzieci przeprowadźcie tę rozmowę wspólne i w pokojowej atmosferze. Zróbcie to dla dziecka, bo waszym głównym celem powinno być to, by ono jak najmniej cierpiało.

Ważne treści, które powinniście chcieć przekazać dziecku podczas takiej, niełatwej, ale potrzebnej rozmowy:

• oboje bardzo cię (was) kochamy i zawsze będziemy kochać,
• jesteś/ jesteście owocem naszej miłości i to się nigdy nie zmieni,
• nie ponosisz/ponosicie winy za to, co się dzieje,
• zawsze będziemy cię/was chronić, wspierać i pomagać wam.

Nie angażujcie dziecka w wasze konflikty. To jeden z najcięższych grzechów rozstających się rodziców. Oddziel negatywne uczucia wobec partnera od emocji okazywanych dzieciom. Nie zawieraj z dzieckiem sojuszu przeciw byłemu partnerowi. Nie krytykuj drugiego rodzica przy dziecku, nie kłóć się przy dziecku, nie namawiaj do odrzucenia drugiego rodzica. Nie traktuj dziecka jak pośrednika między sobą a byłym partnerem. Wasze problemy i konflikty nie powinny dziecka dotyczyć, a stopień zaangażowania dzieci w nie, powinien być zminimalizowany tak bardzo jak się da. Nie traktuj dziecka jak zakładnika czy karty przetargowej w sprawach finansowych. Nie szantażuj dzieckiem swojego byłego partnera.

Stosując się do wymienionych wyżej zasad pamiętaj, że dzieci, obserwując Wasze zachowania, będą je w przyszłości powielać. To, jak będziecie się z partnerem wobec siebie zachowywać w okresie rozstawania się, będzie bardzo rzutowało na późniejsze relacje Waszych dzieci z ludźmi i ich relacje w ich przyszłych związkach. Nie musi być to zły wpływ. Mało tego, rozstając się w dobrej atmosferze, z kulturą i bez tzw. „zagrywek”, możecie wręcz pokazać dziecku, że każda sytuacja, nawet tak trudna, pozwala na wyjście z niej obronną ręką i wcale nie musi być ostateczną porażką. Wszystko zależy od was.

O czym jeszcze powinno się pamiętać?

Ponadto pamiętaj, że dziecko to nie dorosły, więc nie zwierzaj się mu ze swoich problemów. Nie każ dziecku wybierać między sobą a drugim rodzicem. Ono kocha Was oboje, potrzebuje Was obojga i stawianie go przed wyborem, z kim chce być na co dzień i z kim mieszkać, może być przez nie odbierane jako ostateczny i nieodwracalny wybór między mamą a tatą. Pamiętaj, że dziecko potrzebuje częstych, regularnych, odbywających się w dobrej atmosferze, kontaktów z obojgiem rodziców. Nie utrudniajcie więc tego, a podejmując decyzje o podziale opieki nad dzieckiem, kierujcie się wyłącznie jego najwyższym dobrem.

Po rozstaniu zazwyczaj, prędzej czy później nadchodzi czas na rozpoczęcie nowego życia, także w nowym związku. Ważne jest, by każde z rodziców, łagodnie wprowadziło swoich nowych partnerów w życie dziecka. Rzeczowo i naturalnie, ale łagodnie i z wyczuciem, przedstaw dzieciom swojego partnera, ale zrób to wówczas, gdy jesteś pewna swoich uczuć do niego oraz tego, że chcesz stworzyć z nim stały związek. Dzieciom nie służy brak stabilizacji w życiu rodziców po rozstaniu. Skakanie z kwiatka na kwiatek także dotkliwie zaburza poczucie bezpieczeństwa dziecka.

Przeczytaj również:

• Jak zmieniają się relacje z bliskimi i partnerem po urodzeniu dziecka?
• Nie krzywdź swojego dziecka imieniem!