ADHD to choroba tylko małych dzieci? Nie!

Gdy słyszymy "ADHD" od razu na myśl przychodzi nam małe, rozwrzeszczane dziecko, które rozpiera energia, biega dookoła stołu i skacze po kanapie oraz meblach. Lub ciągle otrzymujące uwagi od nauczyciela, że przeszkadza na lekcji, wstaje z ławki albo otrzymuje złe oceny ze sprawdzianów. Jak się jednak okazuje, jest całkiem spora grupa ludzi, którzy nie zostali zdiagnozowani w dzieciństwie, a cierpią na ADHD w dorosłym życiu. I w przypadku ich objawów nie ma to zazwyczaj nic wspólnego ze skakaniem po meblach.

Czym jest ADHD?

ADHD jest to skrót od zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ang. attention-deficit hyperactivity disorder). Znana jest również jego druga odmiana - ADD czyli zaburzenie objawiające się deficytem uwagi bez występowania nadpobudliwości, szczególnie u dorosłych. ADHD i ADD są zespołem neurorozwojowych zaburzeń psychicznych objawiających się problemami z funkcjami wykonawczymi, powodując deficyt uwagi, hiperaktywność, nadpobudliwość ruchową lub impulsywność. Jest to jedno z najczęściej badanych i diagnozowanych zaburzeń psychiatrycznych u dzieci i młodzieży. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 2013 roku na całym świecie około 39 milionów osób było dotkniętych ADHD.

Zobacz więcej: Jak rozwijać poczucie własnej wartości u dziecka?

Szacuje się również, że od 30% do 50% osób, u których zaburzenia ze spektrum ADHD wykryto w dzieciństwie, będzie przejawiać niektóre bądź wszystkie cechy zespołu także w dorosłym życiu, co oznacza, że pojawiają się one u 2 do 5% całej dorosłej populacji. Dlaczego tak mało? Ponieważ ADHD bardzo często można pomylić z innymi schorzeniami, a do poprawnej diagnozy trzeba przeanalizować symptomy, które pojawiały się w dzieciństwie, na wczesnym etapie rozwoju (między szóstym a dwunastym rokiem życia) i utrzymywały się minimum przez pół roku. Bardzo często do diagnozy potrzebna jest również opinia bliskich pacjenta, którzy pamiętają jakim był dzieckiem i będą w stanie obiektywnie ocenić czy w dzieciństwie wystąpiły zachowania, które można połączyć z ADHD lub potwierdzić, czy w dzieciństwie została postawiona diagnoza.

fot.istock.com

1

zdrowie

6 prostych pomysłów jak poprawić swoją kondycję razem z dzieckiem

ADHD u dzieci

U dzieci ADHD objawia się przede wszystkim zaburzeniem uwagi i koncentracji oraz nadruchliwością. Dziecko wykazujące objawy ADHD ma problemy ze skupieniem uwagi, jest wiecznie roztargnione i bujające w obłokach. Notorycznie zapomina lub gubi rzeczy i nie potrafi skupić się na zadaniach wymagających koncentracji. Dziecko wykazuje dużą niecierpliwość, wyraża emocje i myśli bez zastanowienia, nie biorąc pod uwagę ewentualnych konsekwencji. Podczas zabaw grupowych nie potrafi cierpliwie czekać na swoją kolej. Dziecko z ADHD jest w ciągłym ruchu - nawet w sytuacjach wymagających pozostania w jednym miejscu będzie się wiercić, machać nogami, bawić. Często zachowuje się niestosownie do okoliczności, jest głośne, a odpoczynek w ciszy sprawia mu trudność.

ADHD u dorosłych

Inaczej ma się sprawa z ADHD u dorosłych, chociaż część symptomów z dzieciństwa może się pokrywać. W przeciwieństwie do nadaktywności dzieci, polegającej na bieganiu i wspinaniu się, dorośli z ADHD odczuwają ciągły wewnętrzny niepokój i są niezdolni do odprężenia się i odpoczywania. Nadmierna aktywność może również pojawić się pod postacią niepokoju ruchowego np. niezdolności do siedzenia spokojnie przez dłuższy czas w wymagających tego sytuacjach (np. w kinie, na spotkaniu, na wykładzie, przy stole itp). Dorośli z ADHD działają impulsywnie, zdarza im się robić nieprzemyślane zakupy, często rozpoczynają nowe aktywności i hobby, ale nigdy ich nie rozwijają i nie kończą, ponieważ sekundę później znajdują już kolejne. Notorycznie się spóźniają, mają problemy z organizacją i trudności z podejmowaniem decyzji. W pracy bardzo łatwo się rozpraszają, trudno im się skoncentrować, o ile temat nie jest dla nich interesujący - w takim wypadku potrafią wpaść w hiperfiksację i całkowicie poświęcić się wykonywanemu zadaniu (np. czytanie książki, praca nad projektem, granie na komputerze, poświęcanie się hobby) do tego stopnia, że zapominają jeść lub korzystać z toalety na wiele godzin. Dorośli z ADHD często mają wokół siebie bałagan, przerywają wypowiedź innym i szybko wchodzą w burzliwe związki. Prócz tego może pojawić się huśtawka emocjonalna, w której nastrój przechodzi ze skrajności w skrajność - od euforii po wybuchy agresji lub płaczu, które męczą zarówno chorego jak i jego otoczenie. W nocy występują problemy z zaśnięciem, bardzo często przed snem jest tzw. "gonitwa myśli", której nie idzie zagłuszyć.

fot.istock.com

Do ADHD często przyplątują się również stany depresyjne i nerwice, niejednokrotnie wywoływane przez objawy ADHD - np. poczucie winy, czucie się gorszym, leniwym, niezdolnym do podjęcia aktywności, ukończenia projektu. Najtrudniejsze jest diagnozowanie ADHD u kobiet, ponieważ potrafią świetnie kamuflować objawy i dostosowywać do danego środowiska, przez co sprawiają wrażenie bardziej zorganizowanych i kontrolujących emocje niż mężczyźni. Kobiety z ADHD mogą się czuć całkowicie wyczerpane i zmęczone niezależnie od ilości snu, częściej miewają też depresje. Występuje niepokój psychiczny, niskie poczucie własnej wartości, przewlekły stres. Kobieta często czuje, że jej życie jest poza kontrolą, a codzienne zadania i obowiązki mogą się wydawać nie do ogarnięcia. ADHD u kobiet często nie jest diagnozowane, ponieważ objawy choroby przypisuje się cechom charakteru kobiety - mówi się o niej, że jest wybuchowa, charakterna lub jest zapominalską marzycielką z głową w chmurach.

fot.istock.com

Jak walczyć z ADHD?

Przede wszystkim trzeba sobie zdać sprawę, że wszystko, co dotąd działo się w twoim życiu, to nie twoja wina! Nie jesteś leniwa, słaba, tępa ani głupia - masz po prostu symptomy choroby, na którą prawdopodobnie cierpiałaś od dziecka, ale dopiero teraz zdajesz sobie z tego sprawę. To pierwszy, najważniejszy krok!

Żeby jednak upewnić się co do diagnozy, konieczna jest wizyta (a prawdopodobnie nawet kilka wizyt) u lekarza psychiatry. Diagnoza powinna opierać się na dokładnym badaniu psychiatrycznym obejmującym: wywiad dotyczący przebiegu poszczególnych etapów rozwoju oraz analizę obecnych i występujących w przeszłości objawów. Z racji tego, że niektóre objawy ADHD występują również u osób zdrowych, rozpoznanie ADHD wymaga potwierdzenia występowania nasilonych objawów, ich trwałości i doświadczanych skutków tych objawów w życiu np. upośledzenie funkcjonowania na różnych obszarach życia.

Terapia dorosłych cierpiących na ADHD może usprawnić ich funkcjonowanie i zapewnić poprawę w zakresie występujących zaburzeń, należy jednak pamiętać, że choroba nie zniknie, a jedynie uda się złagodzić jej objawy lub całkowicie je stłumić. Liczne badania dowiodły, że najskuteczniejsze metody w walce z ADHD to:

• farmakoterapia, w której stosuje się leki stymulujące, pomagające na koncentrację i skupienie;
• psychoterapia, najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym, która pozwala zrozumieć istotę problemu i nauczyć się swoich mocnych i słabych stron oraz jak nad nimi zapanować;
• psychoedukacja pacjenta i jego najbliższych na temat natury i przyczyn ADHD oraz dostępnych metod leczenia i sposobów radzenia sobie z objawami na co dzień