Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to złożone zaburzenie, które może wynikać z wielu czynników, takich jak genetyka, styl życia oraz interakcje między rodzicami a dziećmi. Niedawno opublikowane badania sugerują, że sposób wychowania oraz temperament dziecka mogą wpływać na rozwój objawów podobnych do ADHD. Jakie style rodzicielskie najlepiej wspierają zdrowy rozwój dziecka? Sprawdźmy, co na ten temat mówią specjaliści.
Temperament dziecka to zbiór wrodzonych cech, które decydują o jego sposobie reagowania na świat, a także o tym, jak przystosowuje się do różnych sytuacji. Eksperci wyróżniają kilka cech charakterystycznych dla temperamentu, takich jak aktywność, rytmiczność, zdolność adaptacji, intensywność reakcji oraz poziom koncentracji. Na tej podstawie dzieci można podzielić na trzy grupy: spokojne, powolne do rozgrzania się i trudne.
Dzieci o bardziej wymagającym temperamencie, cechujące się wyższą intensywnością emocji, większą impulsywnością czy problemami z adaptacją, są bardziej podatne na wystąpienie zachowań przypominających ADHD. Jednak sam temperament nie determinuje pojawienia się ADHD – na jego rozwój wpływają również interakcje z otoczeniem, w tym styl rodzicielski.
ADHD występuje w trzech głównych typach, różniących się objawami:
#1 Typ nieuważny – dziecko łatwo się rozprasza, zapomina, ma trudności z organizacją.
#2 Typ nadpobudliwy-impulsywny – dziecko jest niespokojne, impulsywne, często przerywa innym.
#3 Typ mieszany – występuje połączenie objawów obu wcześniejszych typów.
Symptomy ADHD mogą być trudne do odróżnienia od zwykłych zachowań dziecięcych, szczególnie w młodszych latach. Istotnym kryterium jest czas trwania i wpływ tych zachowań na codzienne życie. Jeśli impulsywność i brak koncentracji stają się problematyczne w wieku szkolnym, warto skonsultować się z lekarzem.
Badania wykazują, że niektóre style rodzicielskie mogą wspierać samoregulację dziecka i łagodzić objawy podobne do ADHD. Kluczowym podejściem okazało się tzw. „rodzicielstwo dyrektywne”. Wbrew pozorom, nie chodzi tu o nadmierną kontrolę, lecz o empatyczne wspieranie dziecka i wskazywanie mu ścieżek radzenia sobie z emocjami. Dyrektywne podejście obejmuje zarówno pomoc w regulowaniu emocji, jak i aktywne wsparcie, gdy dziecko ma trudności.
fot. istock.com
Jednym z najskuteczniejszych podejść, według badaczy, jest tzw. metoda „rusztowania”. Rodzicielstwo oparte na rusztowaniu polega na tym, że rodzice zapewniają dziecku wsparcie i wskazówki podczas nauki nowych umiejętności, a następnie stopniowo wycofują się, dając mu coraz większą samodzielność. Taka forma wspierania pozwala dziecku rozwijać samodyscyplinę, pewność siebie oraz umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Przykładem może być nauka radzenia sobie z emocjami: początkowo rodzic wspiera dziecko werbalnie, na przykład pomagając mu nazywać uczucia, a później pozwala mu próbować samo regulować swoje reakcje. Dzieci, które są uczone samoregulacji poprzez rusztowanie, lepiej radzą sobie z objawami ADHD i wyzwaniami emocjonalnymi.
Ważne jest, aby rodzice dostosowali styl wychowawczy do temperamentu dziecka. Dzieci spokojne mogą potrzebować jedynie niewielkiego wsparcia, podczas gdy bardziej aktywne i impulsywne dzieci mogą korzystać z bardziej strukturalnego podejścia. Eksperci podkreślają, że każdy rodzic może dostosować swoje metody, co wcale nie oznacza, że jest „niekonsekwentny”. Wręcz przeciwnie – elastyczność w rodzicielstwie jest jednym z kluczowych elementów wspierania zdrowego rozwoju dziecka.
Każde dziecko jest inne i może wymagać unikalnego podejścia. Zrozumienie temperamentu dziecka i elastyczne dostosowanie stylu wychowania to klucz do wspierania zdrowia emocjonalnego i psychicznego. Rodzicielstwo to proces, który nie musi być statyczny – zmiana podejścia w miarę jak dziecko się rozwija, może przynieść zaskakujące korzyści i wzmocnić więź między rodzicem a dzieckiem.
Najważniejsze, aby rodzic był świadomy, empatyczny i gotowy na wsparcie swojego dziecka, dostosowując się do jego indywidualnych potrzeb i temperamentu.