Rozwód rodziców - jak zadbać o relacje dzieci z dziadkami?

Poza rozstaniem rodziców, jest jeszcze jedna istotna kwestia, o którą warto zadbać i pielęgnować. Chodzi mianowicie o relacje dziecka z dziadkami. Jak utrzymać kontakt dziadków i dziecka? Tego dowiesz się poniżej. Na nasze pytania odpowiada radca prawny z kancelarii Dobry Rozwód - Magdalena Dąbrowska.

Rozwód rodziców - jak zadbać o relacje dzieci z dziadkami?

Rodzice się rozstają i sąd rozstrzyga temat relacji z każdym z rodziców. Ale w tle rozwodu są też babcia i dziadek. Jak powinny wyglądać kontakty dziadków z wnukami po rozwodzie ich rodziców?

Rozstanie jest dla dorosłych traumą i bardzo często mamy problem, aby poradzić sobie z trudnymi emocjami, które nam w tym czasie towarzyszą. W natłoku problemów często się zdarza, że dzieci odstawione są na boczny tor. Tymczasem powinno być odwrotnie. To na nich powinna być skupiona uwaga, to one powinny być zaopiekowane najbardziej, ponieważ są właśnie w fazie rozwoju, przyswajają wszystko, co stanie na ich drodze i uczą się od nas. Nie słuchają nas, ale nas naśladują. Często nie radzą sobie z emocjami, ponieważ nawet nie potrafią ich nazwać. Cała rodzina powinna pracować na dobro dziecka. Największa w tym rola rodziców, ale nie tylko. Rola dziadków jest niezwykle ważna, szczególnie jeśli do tej pory mieli istotne miejsce w życiu wnucząt. 

Jakie mają prawa do kontaktu z dzieckiem?

Prawa dziadków do kontaktu z wnukami uzależnione są od tego, jakie dotychczas mieli z nimi relacje. Jeżeli dziadkowie odgrywali w życiu wnuków istotną rolę, ten status powinien być utrzymany, nie tylko dla dobra dziadków, ale przede wszystkim dla dobra dzieci. Nawet jeśli dziadkowie nie są idealni, dziecko ma prawo poznać ich punkt widzenia i na tej podstawie również poznawać świat. Jeżeli dzieciom się to prawo odbiera bez powodu, dziadkowie mogą złożyć do sądu wniosek o uregulowanie kontaktów z wnukami. Jeżeli w relacjach z dziadkami nie dochodzi do patologii, sąd takie prawo dziadkom przyzna. Zgodnie z art. 113(6) KRiO, przepisy dotyczące regulacji kontaktów rodzica z dzieckiem stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały przez dłuższy czas opiekę nad dzieckiem.

fot. istock.com

A czy dziadkowie mają jakieś obowiązki względem dzieci?

Obowiązki dziadków zależą od tego, jaką rolę pełnią w życiu dzieci. Bywa przecież, że to dziadkowie wychowują wnuki, jeżeli rodzice dziecka zmarli lub też zostały im odebrane lub istotnie ograniczone prawa rodzicielskie. Jeżeli jeden z rodziców dziecka nie żyje albo nie jest w stanie zarabiać, z powodów np. zdrowotnych, a drugi rodzic nie daje sobie rady z utrzymaniem dziecka, może dojść do sytuacji, w której to dziadkowie płacą alimenty na wnuka. W typowych jednak sytuacjach, to na rodzicach spoczywają wszystkie obowiązki związane z dziećmi, zaś dziadkowie mogą, ale nie muszą uczestniczyć w ich wychowaniu.

Jakie są konsekwencje nieuregulowania tego sądownie?

Regulacja sądowa powinna dotyczyć wyłącznie ekstremalnych sytuacji, w których nikt inny poza sądem nie jest w stanie dać uprawnień, gwarantujących dziecku dobrostan. Mówimy tu zatem o sytuacji, w której sąd decyduje, że po śmierci obojga rodziców, dziećmi zajmują się dziadkowie. Mówimy również o sytuacji, w której pogrążona w niedostatku matka będzie otrzymywać od dziadków alimenty, ponieważ stać ich na to, zaś ojciec dziecka nie jest w stanie ponosić jakichkolwiek kosztów utrzymania rodziny, ponieważ na przykład jest po udarze i sam wymaga opieki. We wszystkich innych wypadkach, wszelkie kwestie odnoszące się do relacji dziadkowie – wnuki powinny być uregulowane polubownie. Każda bowiem zbędna interwencja sądu pozostawia w psychice dzieci trwały bolesny ślad.

Czy dziecko musi mieć kontakt z dziadkami? Jakie są możliwe warianty? Czy to zależy od wieku i rozwoju emocjonalnego dziecka?

Kontakty dziecka z dziadkami zależą od wieku dziecka, jego rozwoju i okoliczności zewnętrznych. Jeżeli dziadkowie mieszkają w tym samym mieście, co wnuki, możliwe są odwiedziny, odpowiadające w swej częstotliwości i formie relacji dzieci z dziadkami, ich wiekowi czy rozwojowi. Jeżeli natomiast dziadkowie mieszkają daleko, powinni mieć z wnukami możliwość kontaktu telefonicznego, czy też on-line. Jeżeli istnieje jakakolwiek obawa, związana z fizyczną sprawnością dziadków lub niedojrzałością wnuka, kontakty mogą być uregulowane w taki sposób, aby odbywały się w obecności rodzica, który przejmie obowiązek opieki nad dzieckiem podczas tych kontaktów. 

Co, kiedy jeden z rodziców twierdzi, że dziadkowie mają zły wpływ na dziecko i decyduje się na zakazanie kontaktu dziecka z dziadkami? 

Jeżeli istnieją takie obawy i są one uzasadnione, można wnosić do sądu o ograniczenie kontaktów dziadków z wnukami w taki sposób, aby na przykład odbywały się one w obecności jednego z rodziców. Mogą być one ograniczone również do kontaktów zdalnych albo w wyznaczonej placówce, w obecności kuratora. Warto jednak podkreślić, że wszelkie ograniczenia powinny wynikać wyłącznie z troski o dobro dziecka, nie zaś ze strategii jednego z rodziców, przewidującej prowadzenie walki z drugim rodzicem lub jego rodziną, kosztem dziecka. 

Czy z czasem te relacje mogą się zmienić – w jedną lub drugą stronę?

Oczywiście, ponieważ po rozstaniu zarówno rodzice, jak i dziadkowie niejako uczą się na nowo funkcjonowania w rodzinie. Ustalane są nowe zasady, wiele kwestii jest uregulowanych w sposób sformalizowany. Na tej podstawie bardzo często dochodzi do najróżniejszych transformacji postaw i rolą przede wszystkim rodziców jest to, aby te relacje z obiema rodzinami były poprawne. Rodziny często przyjmują w ciemno narrację jednego z rodziców, zamiast spojrzeć z boku bez emocji. Rola dziadków to również rola rodziców rozstających się małżonków. Dzięki ich mądremu wsparciu małżonkowie mogą wyjść z rozstania silniejsi, co również ma przełożenie na dobrostan dziecka.

Czy w przypadku opieki naprzemiennej jeden z rodziców może zażądać zakazu kontaktu z dziadkami z drugiej strony? 

Zakaz kontaktów z dziadkami jest ostatecznością i z tego narzędzia powinno się korzystać dopiero wtedy, kiedy wszystkie inne metody zawiodły. To nie powinno być narzędzie, od którego się zaczyna. Wyjątkiem oczywiście jest patologiczne usposobienie dziadków, co jednak na szczęście nie zdarza się często. 

Konkludując, pragnę podkreślić zbawienny wpływ rozmowy i koncyliacyjnego podejścia do życia wszystkich uczestników procesu rozstania. W każdej wojnie przegranymi są obie strony.

Magdalena Dąbrowska - radca prawny z kancelarii Dobry Rozwód.