Odruchy noworodka - co warto o nich wiedzieć?
Są informacją dla rodziców czy dziecko jest zdrowe i rozwija się prawidłowo. Warto się im przyjrzeć.
fot. istock.com
Odruchy to automatyczne reakcje fizjologiczne, które pojawiają się bez uprzedniego zamiaru czy woli. Dla dorosłych mają one niewielką wagę, jednak u noworodka pełnią ważną rolę ułatwiającą przetrwanie. Odpowiedzialne są one za wiele ruchów i reakcji we wczesnym dzieciństwie. Niektóre z odruchów noworodka zanikają, niektóre jednak zostają na całe życie.
W wypełnionym płynem owodniowym świecie matczynego łona wszystkie potrzeby dziecka są nieustannie monitorowane i zaspokajane. Jednak, gdy dziecko przychodzi na świat, gdzie pożywienie, ciepło albo bezpieczeństwo pojawiają się sporadycznie, a czasami wyłącznie na żądanie, przeżycie staje się sztuką. Na całe szczęście, dzięki ewolucji i mądrości natury, twój maluch przychodzi na świat zaopatrzony w pewne funkcje automatyczne, które pomagają mu radzić sobie z wyzwaniami stawianymi przez nowe otoczenie i sprawiają, że łatwiej mu otrzymać niezbędną opiekę.
Obecność odruchów noworodkowych sprawdza już lekarz wykonujący pierwsze badanie dziecka, tuż po jego narodzinach.
Znamy wiele odruchów noworodka. Niektóre mają pomóc mu w radzeniu sobie ze światem zewnętrznym, inne działają jak pierwowzór późniejszych świadomych reakcji, a jeszcze inne wydają się zbędnymi pozostałościami rozwoju wewnątrzmacicznego, nieposiadającymi widocznych walorów użytkowych w świecie zewnętrznym.
#1 Oddychanie: Jako pierwsze przy narodzinach dziecka pojawia się oddychanie, choć często nie jest ono wymieniane jako jeden z głównych odruchów noworodka. Dla nas oddychanie to coś oczywistego, pamiętajmy jednak, że dla maleńkiego dziecka jest to nie lada przeszkoda do pokonania. Płuca małego człowieka, nawet donoszonego, w chwili porodu nie są dobrze rozwinięte. Mają o wiele mniej pęcherzyków niż płuca osoby dorosłej (mniej niż 15 proc.), a to oznacza, że zdolność wytwarzania tlenu przez dziecko jest znacząco ograniczona. Zauważmy, że przez pierwsze dwa lata życia oddech jest wątły, co może zwiększać ryzyko pojawienia się problemów z układem oddechowym.
#2 Odruch Moro: U noworodka obserwuje się np. odruch Moro (od nazwiska badacza, który go opisał). Polega on na tym, że dziecko reaguje na ostre dźwięki gwałtownym wyrzuceniem rozwartych szeroko ramion, którymi następnie wykonuje powolny ruch obejmowania. Odruch ten zanika między 3. a 4. miesiącem życia.
/static-supermamy.papilot.pl/a/23/05/istock-1321458978-f1cc.jpg)
fot. istock.com
#3 Pozostałe odruchy: Pozostałe odruchy z tej grupy, o których powinnaś wiedzieć, to odruch chwytny, chodu automatycznego i pełzania. Odruch chwytny zaobserwujesz, wkładając swój palec w dłoń noworodka. Zaciska on wówczas paluszki tak silnie, że można go unieść. Dotyczy to również stóp – paluszki zaciskają się na twoim palcu, kiedy uciśniesz na stopę u ich podstawy. Odruch ten zanika ok. 4 miesiąca.
Złapane pod paszki, oparte obu stopkami o podłoże, nowo narodzone dziecko wykonuje nóżkami ruchy kroczenia. Odruch ten nazywa się chodem automatycznym i zanika najwcześniej, bo nie można go już wywołać w drugim miesiącu życia.
Naukowcy nadal nie są pewni, dlaczego tak się dzieje. Dążenie do chodzenia jest u człowieka bez wątpienia bardzo silne, jednak wciąż nie wiadomo, czemu pojawia się ono tak wcześnie, kiedy brak jest jeszcze koordynacji, a nogi nie są w stanie unieść ciężaru ciała. Niektórzy badacze twierdzą, że odruch kroczenia nie zanika w okresie rozwoju dziecka, a tylko przekształca się w wierzganie nogami w pozycji na wznak.
W przeciwieństwie do potomstwa niektórych innych gatunków, które tuż po urodzeniu staje na nogi i zaczyna biegać, twoje dziecko jest zupełnie zależne. Musi polegać na twoim karmieniu, ochronie, zapewnieniu ciepła i bezpieczeństwa. Nie jest w stanie przeżyć samodzielnie.
Noworodek ułożony na brzuszku, gdy przystawimy mu do stóp dłonie lub jakiś inny przedmiot (np. tekturkę lub książkę), wykona ruch pełzania do przodu, który zanika po ok. 3-4 miesiącach. Leżąc na brzuchu, potrafi też na moment unieść główkę. Umiejętność tę traci jednak już około 2 tygodnia, ponieważ jest ona związana ze wzmożonym u noworodków napięciem mięśniowym.
Typowy jest odruch szukania, ssania i połykania, dzięki którym dziecko obraca się w kierunku źródła mleka, uczepia się go i przyjmuje pokarm. A jednak, podobnie jak w przypadku większości automatycznych zachowań, nawet karmienie wymaga odrobiny nauki.
Kolejne użyteczne ruchy to odruch źreniczny i mrugania. Powodują one, że dla ochrony oka przed silnym światłem źrenice zwężają się pod jego wpływem, a powieki zaciskają.
Odruchy takie jak Moro czy chwytny i kroczenia zanikają wkrótce po narodzeniu i zdają się nie mieć bezpośredniego związku z przeżyciem noworodka. Dziecko ludzkie, w przeciwieństwie do innych naczelnych, nie musi wisieć na matce. Dwunożność powoduje, że mama ma swobodne ręce i może w nich trzymać malucha. Odruch kroczenia zniknie, kiedy kończyny dziecka się wydłużą, staną się cięższe, a mały człowiek uzyska kontrolę nad swoim ciałem.
Odruchy noworodkowe są automatyczne i występują u wszystkich dzieci. Dlatego są ważne, ponieważ ich występowanie jest związane z kolejnymi etapami rozwoju budowy i funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Nazywane są odruchami „archaicznymi”, ponieważ pochodzą z najstarszych ewolucyjnie struktur mózgu. Dlatego zanikają na wczesnych etapach osobniczego rozwoju zewnątrzłonowego, kiedy młodsze ewolucyjnie struktury mózgu, takie jak kora mózgowa, zaczynają przejmować rolę przodującą.
Brak silnych odruchów czasami wskazuje na zły stan zdrowia bądź problemy rozwojowe, które powstały w okresie płodowym lub w czasie porodu. Nie należy się jednak tym przedwcześnie martwić, ponieważ na odruchy noworodka może wpłynąć szereg czynników, np. ogólne samopoczucie w chwili badania, poziom pobudzenia, poziom hałasu czy temperatura otoczenia.
Przeczytaj również:
Ta strona używa plików cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie.
Więcej szczegółów w naszej