Śmiech może ranić. Psycholog tłumaczy, kiedy nie powinniśmy żartować z dziecka

Badania wyraźnie pokazują, że wyśmiewanie się z dzieci może prowadzić do poważnych konsekwencji w ich rozwoju emocjonalnym. Dzieci budują swoją tożsamość na podstawie tego, co słyszą na swój temat i jak są traktowane – z czułością czy z zawstydzeniem.

Wyobraź sobie sytuację: pięcioletni Kuba po raz pierwszy występuje w przedszkolnym przedstawieniu. Trochę się jąka, zapomina tekstu, a rodzice, zamiast wspierać go po występie, opowiadają rodzinie przy obiedzie, jak to "śmiesznie się mylił" i "zabawnie wyglądał". Dla dorosłych to może być niewinny żart, ale dla dziecka to sygnał, że jego starania są obiektem drwin.

Kiedy absolutnie nie należy śmiać się z dziecka

Psycholodzy wymieniają pięć kluczowych obszarów, w których wyśmiewanie może wyrządzić największe szkody:

1. dziecięce uczucia - gdy dziecko płacze z powodu zerwanego balona, a dorośli komentują: "Ależ z ciebie beksa, to tylko balon!",
2. wygląd dziecka - komentarze typu: "Jesteś chudy jak patyk" albo żarty o odstających uszach czy piegach,
3. dziecięce pasje - wyśmiewanie zainteresowania dinozaurami czy kosmosem: "On ciągle tylko o tych dinozaurach, jakby innych zabaw nie było",
4. dziecięce lęki - bagatelizowanie strachu przed ciemnością: "Wielki chłopak, a boi się spać sam!",
5. osobowość dziecka - żarty z nieśmiałości: "Nasza córka jak zwykle chowa się za mamą, typowa ona!".

Zawstydzające komentarze, które ranią

Do wypowiedzi o charakterze zawstydzającym zaliczamy:

• moralizowanie: "Chyba podmienili nam syna, bo przecież nasz też potrafi powiedzieć 'dzień dobry'", "Grzeczne dziewczynki tak się nie zachowują",
• upokarzające uwagi: "Nie bądź beksa", "Co z ciebie za siostra, która zabiera zabawkę?!",
• oczekiwania wobec płci: "Chłopaki nie płaczą" – gdy syn płacze po upadku z roweru,
• oczekiwania wobec wieku: "Nie zachowuj się jak dziecko" – do siedmiolatka, który boi się wejść do basenu,
• porównywanie: "Zobacz, jak dziewczynka grzecznie siedzi, nie to, co ty".

Długofalowe konsekwencje zawstydzania

Badania wykazały, że zawstydzanie dzieci może prowadzić do poważnych problemów w późniejszym życiu:

• Aktywowany wstyd zakłóca i osłabia reakcje empatyczne na innych ludzi.
• Istnieje związek między przeżywaniem wstydu w dzieciństwie a sięganiem po używki w okresie nastoletnim.
• Dzieci regularnie zawstydzane rzadziej uczestniczą w życiu społecznym i rzadziej decydują się na studia wyższe.
• Zawstydzanie powiązano ze skłonnością do depresji, przemocy, zaburzeń odżywiania i nałogów.

rozwój dziecka

Alarmujący trend! Aż 60% ankietowanych dzieci nie lubi chodzić do szkoły

Jak naprawić sytuację, gdy już wyśmialiśmy dziecko

Każdemu z nas zdarza się popełnić błąd i zaśmiać się w nieodpowiednim momencie. Co wtedy zrobić?

Psycholożka dziecięca, Karolina Gunia, podkreśla, że kluczowe jest przyznanie się do błędu: "Nawet jedno 'widzę Cię, przepraszam' potrafi uleczyć więcej, niż myślisz."

Pamiętaj – dobry żart to taki, z którego śmieją się wszyscy. Jeśli tylko ty się śmiejesz, a twoje dziecko czuje się zawstydzone, najlepszym rozwiązaniem jest szczere przeprosiny.

Budowanie zdrowej relacji bez wyśmiewania

Zamiast wyśmiewać, warto:

• traktować emocje i uczucia dziecka z szacunkiem, nawet jeśli wydają nam się przesadzone,
• wspierać pasje i zainteresowania, nawet te krótkotrwałe i nietypowe,
• towarzyszyć w pokonywaniu lęków, zamiast je bagatelizować.

Te działania pomogą zbudować w dziecku poczucie własnej wartości i przekonanie, że jego emocje i doświadczenia są ważne.